Według naszej definicji są to pomoce naukowe lub określony sposób nauczania eliminujące wykorzystwanie zwierząt w procesie nauczania lub uzupełniające istniejącą już humanitarną edukację.
Humanitarna edukacja w naukach przyrodniczych oznacza:

- postępowe nauczanie wykorzystujące humanitarne metody alternatywne,
- niekrzywdzenie zwierząt oraz prawo studentów do wolności sumienia
- zachęcanie do holistycznej percepcji świata i szacunku do życia

 

Rodzaje metod alternatywnych

Modele i symulatory
Film & wideo
Multimedilane symulacje komputerowe
Eksperymenty prowadzonie przez studentów na sobie nawzajem
Zwłoki zwierzęce pozyskane w sposób etyczny
Praktyka kliniczna
Laboratoria stosujące metody in vitro
 

Modele i symulatory

Zakres tych produktów jest szeroki: od niedrogich modeli i urządzeń do ćwiczeń z chirurgii aż do skomputeryzowanych manekinów. Modele podstawowe służą do nauki anatomii, a także prawidłowego obchodzenia się ze zwierzętami bez wywoływania stresu zarówno u zwierząt, jak i studentów. Urządzenia do ćwiczeń z chirurgii są różnorodne: są to modele skóry, narządów wewnętrznych i kończyn umożliwiające studentom opanowanie takich podstawowych umiejętności, jak koordynacja oko-ręka, stosowanie narzędzi chirurgicznych oraz różnych technik, np. zakładanie szwów. Urządzenia do ćwiczeń wykorzystujące narządy zwierzęce (odpady z rzeźni) umożliwiają kontakt z prawdziwą tkanką. Bardziej skomplikowane urządzenia to manekiny służące do nauczania takich umiejętności, jak cewnikowanie i wkłuwanie się w żyły obwodowe, intubacja, cewnikowanie oraz opieka w stanie krytycznym: od resusytacji po nakłucie klatki piersiowej. Manekiny sterowane komputerowo to kolejny, wyższy już szczebel złożoności pomocy naukowych służących efektywnemu szkoleniu studentów.
 

Film i wideo

To bierne lecz skuteczne formy stosowane w procesie nauczania, mogą być źródłem podstawoych wiadomości i stanowić metodę alternatywną dobrej jakości. Na przykład wideo przedstawiające profesjonalnie wykonanę sekcję zwłok może dostarczyć studentom więcej wiadomości niż wtedy, gdyby studencji sami tę sekcję wykonywali. Wideo tego rodzaju wykorzystuje się do szkolenia studentów, którym takie umiejętności są potrzebne, zanim będą on wykonywać sekcję samodzielnie na zwłokach pozyskanych w sposób etyczny.
 

Multimedialna symulacja komputerowa KKN

Postępujący w ciągu geometrycznym rozwój oprogramowania komputerowego typu software w okresie ostatnich pięciu lat umożliwia efektywne nauczanie studentów wydziałów przyrodniczych. Od wirtualnej sekcji zwłok, którą można wykonać na ekranie, po wirtualną, acz bardzo rzeczywistą symulację technik klinicznych z wykorzystaniem trójwymiarowego; możliwości ograniczają tylko rozwiązania techniczne i wyobraźnia. Uczenie się z użyciem komputera dodaje doświadczeniu więcej głębi i oglądu. Na przykład porównania międzygatunkowe w zakresie morfologii są dostępne za kliknięciem myszki, podobnie dzieje się z praktycznym nauczaniem histologii i innych przedmiotów. Każdy obraz można z łatwością powiększyć lub zmniejszyć, układ krążeniowy czy nerwowy można usunąć lub przedstawić trójwymiarowo, mięśnie wprawić w ruch, można też regulować zaciemnienie/przezroczystość narządów, co umożliwia przyjrzenie się ich budowie i zależności strukturalnych. Zwiększone doświadczenia zmysłowe i duży zakres regulacji dostępne dzięki nowemu oprogramowaniu software umożliwiają efektywne nauczanie wysokiej jakości. Niektóre programy zawierają wirtualne laboratoria umożliwiające przeprowadzanie różnorodnych eksperymentów, a inne mogą dostosowywać do potrzeb nauczyciele, uwzględniając jakieś szczególnne cele nauczania. Studenci mogą pracować w swoim własnym rytmie, powtarzać wybrane przez siebie fragmenty ćwiczenia, użyć materiału pomocniczego i robić tak długo, aż są pewni swojej nowej wiedzy i umiejętności; studenci sami mogą kierować i kontrolować swoje uczenie się w stopniu ograniczonym tylko programem zajęć. Innowacyjny charakter nowych technologii stosowanych w nauczaniu jest wielce ekscytujący i odgrywa istotną rolę w zdobywaniu doświadczenia przez studentów; jest to też ważne w nieformalnym szkoleniu w takich zawodach, w których technologia informacyjna i umiejętność pracy z komputerem mają duże znaczenie. Tam, gdzie jest to możliwe, symulacja komputerowa powinna być jednak stosowana wraz z doświadczeniem pracy z żywymi ludźmi lub zwierzętami, technologia powinna spełniać rolę ważnego, ale jednak tylko narzędzia, a nie stanowić alternatywę dla rzeczywistości.

Eksperymenty prowadzonie przez studentów na sobie nawzajem

W przypadku studentów zoologii oraz weterynarii i medycyny nie można przecenić znaczenia zajęć praktycznych z udziałem żywych istot. Prawdziwe zrozumienie procesów fizjologicznych może mieć miejsce tylko wtedy, gdy studencji mają przynajmniej pewne doświadczenie z żywym organizmem. Chętny student jest świetnym obiektem badawczym, a prowadzenie eksperymentów przez studentów na sobie nawzajem jest świetną, nieinwazyjną i humanitarną metodą alternatywną. Dla sudentów medycyny ludzkie ciało jest oczywiście bardzo właściwym obiektem badawczym, a eksperymentowanie na sobie nawzajem jest często stosowane w wielu uczelniach jako część normalnych zajęć praktycznych. Ludzki organizm można wykorzystywać w procesie nauczania wszystkich nauk biologicznych. Zajęcia praktyczne tego rodzaju mają szeroki zakres: od prostych ekperymentów, jak na przykład zażycie środka moczopędnego lub rejestrowanie zmian fizologicznych i biochemicznych organizmu po wykonaniu ćwiczeń fizycznych, po bardziej zlożone testy, jak np. pomiary szybkości przewodnictwa nerwowego z użyciem aparatury podłączonej do osoby i skojarzonego z odpowiednim oprogramowaniem komputerowym. Istotne zaangażowanie studentów w takie eksperymentowanie, w których są oni jednocześnie obiektami badań, sprawia, że dobrze je zapamiętują, a także sprawia im to frajdę.
 

Zwłoki zwierzęce pozyskane w sposób etyczny

W przypadku wielu studentów zoologii i wszystkich przyszłych lekarzy weterynarii nauka anatomii nie byłaby pełna bez uczestnictwa w zajęciach praktycznych z wykorzystaniem ciała zwierząt i tkanek zwierzęcych przynajmniej w pewnym zakresie. Na przykład w przypadku zajęć z chirurgii szkolenie przyszłych operatorów nie byłoby pełne bez doświadczenia z autentycznymi tkankami. Istnieje oczywiście etyczna alternatywa do krzywdzenia i zabijania zwierząt umyślnie w celu nauczania, są to zwłoki zwierząt pozyskane w sposób etyczny. “Pozyskane etycznie” oznacza, że zwierzęta te nie były powołane do życia ani zabite w celu pozyskania zwłok na zajęcia praktyczne, ani też że nie tworzy się zapotrzebowania na taki materiał lub je podtrzymuje. Przykładem pozyskanych w sposób etyczny zwłok zwierzęcych są zwierzęta zmarłe naturalnie lub w wypadku, lub zostały uśpione z powodów medycznych. Przychodnie weterynaryjne i farmy hodowlane są dobrymi potencjalnymi źródłami zwłok zwierzęcych i niektóre szkoły weterynaryjne już nawiązały współpracę z przychodniami, od których otrzymują nieżywe zwierzęta. Duża liczba prywatnych przychodni weterynaryjnych stanowi również potencjalnie dobre źródło zwłok zwierzęcych pozyskanych w sposób etyczny; wzrost liczby zwłok pozyskanych w ramach Programu Oddawania Zwłok dowodzi zdroworozsądkowego i właściwego wykorzystania czegoś, co w przeciwnym przypadku zostałoby zmarnowane jako źródło cennego materiału doświadczalnego. Jest to wyzwanie dla szkół i uczelni, by nawiązać kontakty i zbudować właściwą strukturę organizacyjną, która umożliwiałaby efektywne wykorzystanie materiału zwierzęcego. Dzięki temu uczelnie i inne ośrodki naukowe mają szansę wykazania szacunku do życia i możliwość wykorzystania w sposób etyczny zwłok zwierząt będących za życia towarzyszami ludzi, którzy powierzyli ciała swoich pupili dla celów edukacyjnych.
 

Praktyka kliniczna

Oczekuje się, że studenci medycyny w trakcie nauki mają kontakt z prawdziwymi pacjentami i im więcej mają takiego doświadczenia – oczywiście na właściwym poziomie na danym etapie nauki – tym lepsze jest ich wykształcenie. Od nauki fizjologii po zajęcia z patologii i chirurgii praktyki z udziałem pacjentów dostarczają prawdziwego i właściwego doświadczenia medycznego. Uczenie się polegające na rozpatrywaniu określonych problemów dotyczących rzeczywistych przypadków klinicznych uważa się również za cenne podejście edukacyjne. Ta wiadomość jest szczególnie ważna dla tych szkół i ośrodków, w których nadal wykorzystuje się zwierzęta laboratoryjne w edukacji na kierunkach medycznych. W przypadku weterynarii, gdzie same zwierzęta są właściwym obiektem zainteresowania, istnieje również humanitarna opcja jako alternatywa do wykorzystywania zwierząt. Wiele koledżów weterynaryjnych już obecnie współpracuje z klinikami weterynaryjnymi, co stanowi element właściwego podejścia. Takie rozwiązanie jest w swej naturze o wiele bliższe profesjonalnej działalności klinicznej, którą studenci rozpoczną po ukończeniu studiów. Gdy studenci nabiorą umiejętności w obchodzeniu się ze zwierzętami oraz posiądą podstawowe umiejętności kliniczne, mogą stopniowo zacząć zdobywać doświadczenie z chirurgii u boku doświadczonego lekarza weterynarii. Rosnące zaangażowanie w takie operacje, jak kastracja samców i usuwanie jajników u samic – dwa najczęściej wykonywane zabiegi, z którymi zetkną się absolwenci studiów weterynaryjnych – powinno zapewnić praktyczne doświadczenie, poczucie pewności i kompetencję. Kastracja samic i samców bezpańskich zwierząt, a także zwierząt posiadających właścicieli, jest potrzebą społeczną, która dostarcza okazji do uczenia się tego rodzaju operacji. Studenci mogą również brać udział w innych zabiegach. Istotne jest to, że praktyka kliniczna jako metoda nauczania umożliwia studentom udział w pełnym procesie: od samej operacji jako takiej do opieki pooperacyjnej i procesu zdrowienia. To skupia uwagę na zwierzęciu oraz na jego uzdrawianiu a nie krzywdzeniu go.

Laboratoria prowadzące badania in vitro

Szybki rozwój metod in vitro oraz rozpowszechnienie ich w badaniach naukowych i testach wymaga, aby studenci na zaawansowanym etapie studów posiadali dobrą znajomość tych właśnie metod. A więc zajęcia praktyczne z badań in vitro, a nie in vivo dostarczą tego doświadczenia, a tkanki zwierzęce potrzebne do tych badań można z łatwością uzyskać ze źródeł etycznych. Ponadto w trakcie niektórych zajęć praktycznych tkanki zwierzęce można zastąpić wprost materiałem roślinnym; oto przykłady: oddychanie komórek, transport elektronów, a mitochondria potrzebne do zajęć można uzyskać z drożdży, ziemniaka lub buraka zamiast z wątroby szczura będącej tradycyjnym źródłem tego materiału w przeszłości.

 

Dodatkowe źródła informacji

Na filmie wideo wyprodukowanym przez InterNICHE pt. Metod alternatywne w edukacji (Alternatives in Education) można zobaczyć niektóre z tych metod, jak demonstrują je nauczyciele. A z wypożyczalni metod alternatywnych InterNICHE (InterNICHE Alternatives Loan System) można wypożyczyć pojedyncze egzemplarze niektórych metod.